Muda - jak wyeliminować marnotrawstwo w firmie
Co to jest muda?
Muda używane jest w systemie produkcyjnym Toyoty (TPS) oraz w lean management.
Muda oznacza wszystkie działania i aktywności, które nie dają wartości dla klienta. Słowo to pochodzi z języka japońskiego i znaczy “bezużyteczny, zbędny”.
3xM – Muda, Muri, Mura
Razem z Mura (nieregularność) i Muri (nadmierne obciążenie pracą) tworzą 3xM. Wyeliminowanie tych trzech nieefektywnych działań pozwala firmie być bardziej konkurencyjną. Cel ten można osiągnąć poprzez lepsze zarządzanie magazynem, zwiększenie wydajności czy obniżenie kosztów wynikających z braków błędów.
Twórca TPS sklasyfikował rodzaje marnotrawstwa w siedmiu kategoriach (7 strat): nadprodukcja, zapasy, braki, ruch, oczekiwanie, przetwarzanie oraz transport. Muda pojawia się miejscu wytwarzania, czyli w Gemba.
8 rodzajów marnotrawstwa (8 strat produkcyjnych)
1. Nadprodukcja
Nadprodukcja to najgorsze marnotrawstwo. Wiąże się z nią zbyt wczesna produkcja nadmiarowych ilości produktów, następstwem tej mudy jest zakłócanie procesu produkcyjnego. Podczas nadprodukcji tracimy materiały produkcyjne, zużywamy siłę roboczą oraz maszyny i urządzenia. Nadprodukcja wiąże się także z nadmiernym magazynowaniem, które wymaga transportu oraz procesu logistycznego, przez który tracimy pieniądze. Nadprodukcja to także zamrożony kapitał, który można przeznaczyć na coś innego.
2. Zapas materiału
Nadmierne magazynowanie materiałów jest częstym przykładem marnotrawstwa w firmach. Zamiast być korzyścią, prowadzi do wzrostu kosztów związanych z magazynowaniem, zabiera przestrzeń magazynową oraz wymaga dodatkowego wyposażenia. Zapasy to najczęściej produkty końcowe, półproduktu czy produkcja w toku. Gromadzenie zapasów wiąże się często z zatrudnieniem pracowników odpowiedzialnych za zarządzanie, transport oraz składowanie. Kolejnym problemem związanym z nadmiernym magazynowaniem jest jakość, która z czasem staje się coraz gorsza. Produkty mogą ulec zniszczeniu lub po prostu stracić datę ważności w przypadku żywności.
3. Braki produkcyjne
Braki to inaczej wadliwe produkty. Braki wymagają poprawek, naprawy lub w najgorszym przypadku złomowania. Na wszystkie te czynności tracimy czas, pieniądze, materiały oraz miejsce w magazynie. Wytwarzanie wad ma wpływ na niezadowolenia klienta, który zgłasza reklamacje. Warto wspomnieć, że braki wiążą się często z zatrzymaniem linii. Wstrzymanie procesu kosztuje nas często kilkanaście/kilkadziesiąt tysięcy złotych dziennie.
4. Oczekiwanie (marnotrawstwo czasu)
Kolejną mudą jest oczekiwanie na m.in. ludzi, maszyny, narzędzia, materiały, informacje czy instrukcje potrzebne do wykonania pracy. Poza produkcją, np. w administracji czy sprzedaży mudą jest oczekiwanie na pozwolenia, ostateczne decyzje, kolejki czy zaświadczenia.
5. Zbędny transport (marnotrawstwo w logistyce)
Niepotrzebne transportowanie produktów czy materiałów wewnątrz organizacji lub poza nią wiąże się z kosztami, tracimy pieniądze na pojazdy oraz dodatkowych pracowników oraz czas, który można byłoby wykorzystać przy tworzeniu kolejnych produktów. Dodatkowy transport naraża nas również na uszkodzenie lub zniszczenie produktów.
6. Nadmierne przetwarzanie
Ta muda wiąże się z czynnościami, które nie są konieczne do wytworzenia produktu lub wykonania usługi. Nadmierne przetwarzanie to także wykorzystywanie maszyn, technologii oraz narzędzi, które można byłoby zastąpić tańszymi oraz prostszymi. Przykładem tego typu mudy są także niepotrzebne spotkania kontrolne, dokumenty czy zaświadczenia.
7. Zbędny ruch
Źle zaprojektowane stanowiska, brak organizacji pracy to kolejna muda. Każda zbędna czynność (chodzenie, schylanie się, sięganie po przedmioty) wiąże się z dodatkowym wysiłkiem fizycznym, który po dłuższym czasie daje o sobie znać.
8. Dodatkowy typ marnotrawstwa
Ostatnią, dodatkową mudą jest niewykorzystany potencjał pracowników. Wiąże się ona z negowaniem pomysłów oraz kreatywności zespołu. Błędem jest także zlecanie pracy poniżej kompetencji pracownika. Tego typu muda pojawia się w myśleniu kierowników, którzy myślą, że zawsze mają rację.
Rodzaje marnotrawstwa, strat (mudy)
Marnotrawstwo pierwszego typu (muda pierwszego typu)
Wszystkie czynności niedodające wartości, które ciężko wyeliminować, gdyż są wymuszone przez proces lub technologię.
Marnotrawstwo drugiego typu (muda drugiego typu)
Marnotrawstwo, które powinno zostać jak najszybciej wyeliminowane. Tego typu muda nie jest wymuszona przez żaden proces oraz jest łatwa do eliminacji.
Eliminacja mudy, jak wyeliminować mudę?
Aby pozbyć się mudy musimy poznać jej powód. Poniższe opisane metody oraz narzędzia pozwolą lepiej zrozumieć proces powstawania marnotrawstwa oraz sposób jego eliminacji.
Poka Yoke to nic innego jak zapobieganie nieumyślnym błędom popełnionym przez nieuwagę czy brak koncentracji. Ważne w tej metodzie jest to, że za błędy powinniśmy winić procesy, a nie ludzi.
5S jest bardzo skutecznym narzędziem wspierającym zmiany w sposobie myślenia. Kształtuje odpowiedni nawyki i przynosi znaczne korzyści finansowe.
Kanban to sposób na zorganizowanie pracy tak, by była bardziej efektywna (między innymi dzięki lepszemu zrozumieniu wymagań klienta oraz współzależności czynności do wykonania w zespole).
VSM to sposób na graficzne przedstawienie całego procesu lub jego wybranej części w taki sposób, by był zrozumiały dla każdego – prezesa, specjalisty oraz osób postronnych. VSM to skrót od Value Stream Mapping i oznacza w praktyce mapowanie strumienia (przebiegu czynności) wartości (klient ceni nas za wartość właśnie).
Muri, Mura, Muda czyli 3M (Model 3M)
Muda wiąże się z kosztami, które są wynikiem poprawek, zwrotów czy testów.
Razem z Mura (nieregularność) i Muri (nadmierne obciążenie pracą) tworzą 3xM. Wyeliminowanie tych trzech nieefektywnych działań pozwala firmie zwiększyc konkurencyjność. Cel ten osiągniemy poprzez lepsze zarządzanie magazynem, zwiększenie wydajności czy obniżenie kosztów wynikających z braków błędów.
